Thị trường Halal bao gồm các sản phẩm và dịch vụ được sản xuất và cung cấp theo tiêu chuẩn Halal (nghĩa là được phép, hợp pháp), phù hợp với các quy định của đạo Hồi. Sản phẩm Halal bao trùm hầu hết các mặt hàng thiết yếu của cuộc sống như: thực phẩm, đồ uống, thực phẩm hữu cơ, thực phẩm chức năng, dược phẩm, mỹ phẩm, dệt may, thủ công mỹ nghệ. Dịch vụ Halal cũng bao gồm nhiều lĩnh vực như: ngân hàng, du lịch, an ninh, giáo dục và đào tạo, dịch vụ ăn uống, khách sạn, logistics. Trong đó, các sản phẩm, dịch vụ Halal cốt lõi là thực phẩm, dược phẩm, mỹ phẩm và du lịch.
Thị trường này hiện phân bổ khắp thế giới, có tốc độ tăng trưởng nhanh, quy mô dự kiến vượt ngưỡng 5.000 tỷ USD vào năm 2030. Sự tăng trưởng của thị trường Halal không chỉ từ nhu cầu của cộng đồng người Hồi giáo (hiện chiếm khoảng 25% dân số thế giới) mà còn bởi sự quan tâm ngày càng lớn của người tiêu dùng phi Hồi giáo toàn cầu. Đó là do các sản phẩm Halal đáp ứng nhiều tiêu chí về vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo đảm sức khỏe, xanh sạch, có đạo đức, góp phần bảo vệ môi trường; dịch vụ Halal mà tiêu biểu là du lịch Halal coi trọng việc gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa và sự phát triển của cộng đồng, địa phương.
Kim ngạch xuất khẩu sản phẩm Halal của Việt Nam thời gian qua có xu hướng tăng trưởng tích cực. Theo Viện Chiến lược và Chính sách công nghiệp và thương mại Việt Nam, xuất khẩu Halal đã tăng từ 0,8 tỷ USD năm 2015 lên 3,6 tỷ USD năm 2023, đạt tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm là 22,4%. Nhận thấy tiềm năng của thị trường, Chính phủ đã bắt đầu có những bước đi chiến lược trong công cuộc xây dựng khung pháp lý và hỗ trợ chính sách cho ngành Halal của Việt Nam. Ngày 14/02/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 10/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Tăng cường hợp tác quốc tế để xây dựng và phát triển ngành Halal Việt Nam đến năm 2030”. Năm 2024, Trung tâm chứng nhận Halal Quốc gia (HALCERT) ra đời. Cùng với TCVN 12944:2020 về thực phẩm Halal, tháng 10/2024, Bộ Khoa học và Công nghệ đã công bố tiêu chuẩn Quốc gia TCVN 14230:2024 “Dịch vụ du lịch thân thiện với người Hồi giáo”. Hiện nay, Chính phủ đang giao Bộ, ngành chức năng xây dựng dự thảo Nghị định về quản lý chất lượng sản phẩm, dịch vụ Halal.
Nhiều địa phương trên cả nước đã và đang khai thác lợi thế trong phát triển thị trường Halal như các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long với các mặt hàng nông, thủy sản, các thành phố lớn với dịch vụ du lịch. Năm 2024, Hà Nội đã đón 650.000 lượt khách Hồi giáo quốc tế, trong đó 50% là khách từ Ấn Độ. Thành phố Thủ đô đặt mục tiêu có ít nhất 10 - 20 khách sạn đạt chuẩn Halal và 30% nhà hàng nội đô cung cấp món ăn Halal vào năm 2030.
Nghệ An là địa phương có nhiều tiềm năng, lợi thế để tiếp cận và tham gia sâu rộng vào thị trường Halal. Nằm ở trung tâm khu vực Bắc Trung Bộ, Nghệ An có hạ tầng giao thông và logistics kết nối liên vùng. Quốc lộ 1A cùng các tuyến Quốc lộ 7, 46, 38, 15, 9 và đường ven biển tạo thành mạng lưới đường bộ xuyên suốt; tuyến đường sắt Bắc - Nam; sân bay Vinh tạo sự đa dạng, tiện lợi trong vận chuyển hành khách, hàng hóa. Các cửa khẩu Nậm Cắn, Thanh Thủy, cùng với cửa khẩu Cầu Treo (Hà Tĩnh) kết nối với Lào, Thái Lan qua hành lang Đông - Tây. Các cảng biển Cửa Lò, Đông Hồi đã và đang được đầu tư, nâng cấp.
Nông nghiệp, công nghiệp chế biến được xem là lợi thế của tỉnh. Các ngành hàng, sản phẩm tiêu biểu là bò sữa và sữa các loại, bò thịt, gia cầm và trứng, mía - đường, chè và các sản phẩm trà, hoa quả và nước hoa quả, bột sắn, lạc, gừng, quế, dược liệu, thủy sản,... Trong đó, với 3 Nhà máy đường có công suất hơn 15.000 tấn mía cây/ngày đã đưa Nghệ An trở thành một trong những trung tâm sản xuất mía đường lớn của cả nước. Nghệ An cũng là địa phương có số lượng sản phẩm OCOP lớn. Tính đến giữa tháng 8/2025, toàn tỉnh có 743 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên. Các sản phẩm nông lâm thủy sản đều có tiềm năng gia nhập thị trường Halal nếu được kiểm soát quy trình nuôi trồng, chế biến và có chứng nhận phù hợp.
Bên cạnh đó, Nghệ An còn có lợi thế về văn hóa và du lịch. Là quê hương của Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới và nhiều danh nhân kiệt xuất tiêu biểu. Tỉnh có nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể (dân ca Ví, Giặm; lễ hội Đền Quang Trung), danh lam thắng cảnh như rừng Quốc gia Pù Mát, đồi chè Thanh Chương, khu du lịch Cửa Lò, biển Quỳnh, thác Khe Kèm, Bảy tầng, hệ thống hang động ở Quỳ Châu v.v... Nghệ An còn có nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống với sự đa dạng, đặc sắc về truyền thống văn hóa. Theo các chuyên gia, nếu được bổ sung dịch vụ ẩm thực và lưu trú Halal sẽ hội tụ đủ các điều kiện để phát triển thành thị trường du lịch Halal, thu hút khách Hồi giáo từ Malaysia, Indonesia và Trung Đông - dòng du khách rất tiềm năng với đặc điểm thường có mức chi tiêu cao, thời gian lưu trú dài và đi du lịch với nhiều thế hệ trong gia đình, tạo ra giá trị kinh tế lan tỏa cho điểm đến.
Cùng với đó, những năm qua, Nghệ An là địa phương có môi trường đầu tư kinh doanh hấp dẫn, liên tục nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước về thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Đây cũng là lợi thế để thu hút, triển khai các dự án đầu tư mới cho ngành Halal.
Theo báo cáo của ngành Nông nghiệp và Môi trường, thời gian qua Nghệ An đã có một số doanh nghiệp đã xuất khẩu một số mặt hàng sang thị trường Halal. Đó là Công ty cổ phần thủy sản Vạn Phần Diễn Châu xuất lô hàng 40.000 lít nước mắm vào năm 2004; Công ty TNHH chè Truyền Thống, Nhà máy chè Thành Đạt mỗi năm xuất 1 - 2 nghìn tấn chè khô/đơn vị; Nhà máy chế biến tinh bột sắn Intimex xuất khẩu tinh bột sắn; Tập đoàn TH xuất khẩu các sản phẩm sữa tươi, sữa chua, nước tinh khiết, nước hoa quả; Công ty cổ phần Nafoods xuất khẩu sản phẩm trái cây sấy mềm...
Dù tiềm năng lớn nhưng Việt Nam nói chung và Nghệ An nói riêng vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản, thách thức khi tiếp cận thị trường Halal. Đó là doanh nghiệp, người dân chưa nắm rõ về yêu cầu Halal; chi phí để đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị, nhà xưởng... theo tiêu chuẩn Halal khá cao, khắt khe, nhiều doanh nghiệp nhỏ khó tiếp cận; số lượng tổ chức chứng nhận Halal tại Việt Nam còn ít, thủ tục chưa thống nhất nên phải qua các tổ chức nước ngoài làm tăng chi phí và thời gian; liên kết chuỗi giá trị còn rời rạc, chủ yếu đang là sản xuất nhỏ lẻ; chưa có trung tâm logistics chuyên biệt cho xuất khẩu Halal; nguồn nhân lực am hiểu ngôn ngữ và văn hóa Hồi giáo còn ít. Riêng về lĩnh vực du lịch Halal, thách thức hiện nay tựu trung là sự thiếu hụt về dịch vụ, kỹ năng và nhận thức.
Cùng với nỗ lực vượt qua thách thức ở tầm quốc gia, Nghệ An cũng cần có các giải pháp mở ra cơ hội tiếp cận, từng bước thâm nhập sâu rộng vào thị trường Halal nhằm thực hiện mục tiêu đa dạng hóa thị trường, nhất là thị trường đang được ví như “mỏ vàng” này.
Trước hết cần tăng cường công tác tuyên truyền để doanh nghiệp, người sản xuất, người dân hiểu về thực phẩm Halal, dịch vụ Halal; đẩy mạnh giao lưu, tìm hiểu về văn hóa, phong tục nhằm chia sẻ, hiểu biết về tiềm năng, thế mạnh của các bên. Mời các chuyên gia về Halal đến Nghệ An tư vấn, hướng dẫn về quy chuẩn, quy trình sản xuất và đánh giá tiêu chuẩn để có chứng nhận Halal.
Mở rộng, làm sâu sắc hơn mối quan hệ hợp tác với các đối tác nước ngoài Hồi giáo; tổ chức các sự kiện để kết nối doanh nghiệp của tỉnh với doanh nghiệp của các nước Hồi giáo nhằm giúp doanh nghiệp Nghệ An tìm kiếm đối tác, tiếp cận thị trường.
Hỗ trợ doanh nghiệp trong tỉnh sản xuất và xuất khẩu thực phẩm theo tiêu chuẩn Halal; tăng cường đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của thị trường Halal; hỗ trợ phát triển các mô hình theo chuỗi cung ứng thực phẩm Halal. Trong xây dựng, thiết kế chính sách cho giai đoạn 2026 - 2031, nhất là các lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, phát triển sản phẩm OCOP hay phát triển du lịch cần lưu ý để hướng đến tăng cường năng lực cho sản phẩm, dịch vụ tiếp cận thị trường này. Nghiên cứu, ban hành kế hoạch cụ thể để triển khai Đề án phát triển ngành Halal đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Chú trọng việc đầu tư, xây dựng thương hiệu và tăng cường hoạt động xúc tiến thương mại, quảng bá cho sản phẩm, dịch vụ đáp ứng thị trường Halal với sự phát huy tối đa ứng dụng công nghệ số. Mở rộng liên kết hợp tác công - tư, hợp tác khu vực và quốc tế trong phát triển thị trường Halal...
Lộ trình để đi đến thành công trong tiếp cận, khai thác thị trường Halal có thể dài và không ít khó khăn, thách thức nhưng với nỗ lực, quyết tâm nắm bắt xu thế, cơ hội phát triển, tin rằng Nghệ An sẽ phát huy được tiềm năng, thế mạnh của mình, đóng góp cho thành tựu chung của đất nước./.
