Quy hoạch điện phải gắn với yếu tố quốc phòng

Chiều nay 4/12, các ĐBQH Tổ 7 (Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An và Lâm Đồng) đã thảo luận về dự thảo Nghị quyết cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026–2030 và dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm Tài chính quốc tế.

Làm rõ chi phí truyền tải, chống độc quyền giá

Thảo luận về dự thảo Nghị quyết cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026–2030, ĐBQH Trần Đức Thuận (Nghệ An) khẳng định tính cấp thiết của Nghị quyết, nhấn mạnh năng lượng là “mạch máu” của nền kinh tế và liên quan trực tiếp tới quốc phòng – an ninh, vì vậy cần xem xét thận trọng và chỉ quy định những nội dung mới, đang vướng hoặc chưa được luật hóa, tránh chồng chéo giữa các luật.

Ủng hộ xã hội hóa trong phát triển năng lượng, nhất là điện mặt trời áp mái và huy động nguồn lực tư nhân tham gia truyền tải, song ĐBQH Trần Đức Thuận đề nghị, Nhà nước phải kiểm soát chặt để bảo đảm an ninh năng lượng, tránh phát triển ồ ạt gây quá tải. Đại biểu đề nghị sớm ban hành cơ chế khung về truyền tải điện xã hội hóa để tránh rủi ro pháp lý.

Về giá điện và cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA), đại biểu yêu cầu làm rõ chi phí truyền tải, chống độc quyền giá và kiểm soát lạm dụng vị trí thống lĩnh, bởi giá điện thời gian qua biến động bất thường gây bức xúc. Đại biểu Trần Đức Thuận cũng nhấn mạnh: Quy hoạch điện phải gắn với yếu tố quốc phòng, vị trí đặt nhà máy phải an toàn và hợp lý; mọi điều chỉnh Quy hoạch Điện VIII cần tham vấn Bộ Quốc phòng.

Đại biểu cảnh báo nguy cơ rác thải công nghiệp từ tấm pin mặt trời hết hạn và đề nghị bổ sung quy định về trách nhiệm tái chế (EPR), bảo đảm kiểm soát môi trường trong toàn vòng đời dự án. Đồng thời, cần có cơ chế miễn trừ trách nhiệm đối với cán bộ triển khai thí điểm đúng quy định để tránh tâm lý “sợ sai”.

Đại biểu khẳng định: Nghị quyết phải tạo nền tảng phát triển năng lượng giai đoạn 2026–2030, bảo đảm bền vững, an ninh quốc phòng, huy động hiệu quả nguồn lực xã hội nhưng vẫn giữ vai trò điều tiết của Nhà nước.

Đại biểu Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) nêu rõ nhiều bất cập trong thực tiễn, đặc biệt ở khâu truyền tải do cơ chế xã hội hóa chưa đầy đủ, dẫn đến xung đột giữa nhà đầu tư và cơ quan quản lý, như trường hợp tuyến 500 kV Trung Nam. Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị Nghị quyết phải bao quát cả điện hạt nhân – nguồn năng lượng chiến lược, ổn định và gắn với các ngành công nghiệp công nghệ cao – đồng thời xác định rõ đối tượng chịu tác động, kể cả người dân trong vùng quy hoạch và hành lang công trình năng lượng.

Về quy hoạch và thị trường điện, đại biểu cho rằng Nhà nước phải giữ vai trò chủ động; cần rà soát Quy hoạch Điện VIII để bảo đảm đồng bộ các nguồn. Hiện EVN chỉ nắm dưới 15% công suất sản xuất, còn truyền tải và phân phối vẫn độc quyền, gây thua lỗ và chậm nâng cấp hạ tầng.

Đại biểu kiến nghị Quốc hội quyết nghị ba định hướng lớn: xã hội hóa sản xuất điện, xã hội hóa truyền tải, xã hội hóa phân phối, nhằm thu hút nguồn lực và tránh tái diễn tình trạng cắt giảm công suất điện gió, điện mặt trời. Về phân phối điện, không cần duy trì độc quyền chi nhánh điện lực; giá điện phải tính đúng, tính đủ, tránh bù chéo.

Với điện hạt nhân, đại biểu đề xuất thí điểm mô hình Nhà nước quy hoạch – sản xuất; truyền tải và phân phối có thể xã hội hóa từng phần.

Thống nhất thẩm quyền của Tòa án chuyên biệt

Về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm Tài chính quốc tế, đại biểu Trần Nhật Minh (Nghệ An) tập trung phân tích một số nội dung liên quan đến kỹ thuật lập pháp, phạm vi điều chỉnh và sự thống nhất của hệ thống pháp luật.

Về Điều 4 của dự thảo Luật liên quan đến giải thích từ ngữ, đại biểu cho rằng: việc giải thích một số thuật ngữ " Thẩm phán" và “Thư ký Tòa án” là không cần thiết, bởi các nội dung này đã được quy định đầy đủ trong Luật Tổ chức TAND cũng như ngay trong chính dự thảo. Đại biểu đề nghị điều chỉnh theo hướng giải thích nhóm “Những người tiến hành tố tụng”, bao gồm Chánh án, Thẩm phán và Thư ký Tòa án, tương tự cách tiếp cận trong các luật tố tụng hiện hành.

Đại biểu cũng đề nghị sửa đổi Khoản 5 của Điều 4. Cụm từ “các bên” nên được thay bằng “Những người tham gia tố tụng” nhằm xác định rõ phạm vi, đồng thời cần bổ sung “Người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự”, theo quy định pháp luật. Theo đại biểu, việc không quy định nhóm chủ thể này sẽ là thiếu sót bởi họ là lực lượng trực tiếp tham gia quá trình tố tụng.

Đối với Điều 9 liên quan đến tiêu chuẩn của Thẩm phán, đại biểu bày tỏ băn khoăn trước quy định về độ tuổi. Khoản 3, điểm a quy định độ tuổi “không quá 75 tuổi” đối với công chức và giảng viên đại học nếu đáp ứng điều kiện bổ nhiệm Thẩm phán. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ quy định này có phù hợp với tuổi nghỉ hưu theo Bộ luật Lao động hay không. Đồng thời đặt câu hỏi rằng nếu công chức và giảng viên đại học được hưởng cơ chế tuổi tới 75 thì liệu đội ngũ Thẩm phán TAND – những người đang thực hiện chức năng xét xử theo luật hiện hành, có được hưởng chính sách tương tự hay không?

Đề cập Điều 11 về Thư ký Tòa án, đại biểu cho rằng: quy định “Thư ký thực hiện nhiệm vụ theo phân công của Chánh án” là chưa sát với thực tiễn. Trong quá trình giải quyết vụ việc, Thư ký làm việc trực tiếp với Thẩm phán, trong khi Chánh án chủ yếu thực hiện chức năng quản lý. Đại biểu đề nghị bổ sung thẩm quyền phân công của Thẩm phán để bảo đảm phù hợp thực tiễn về công tác Toà án.

Về Điều 12, Khoản 4 liên quan đến giải quyết tranh chấp về thẩm quyền, đại biểu đề nghị làm rõ cơ chế quy định. Nếu tranh chấp thẩm quyền xảy ra trong nội bộ Tòa án chuyên biệt thì hầu như không có vấn đề do đã có quy trình rõ ràng. Tuy nhiên, trường hợp phát sinh tranh chấp thẩm quyền giữa Tòa án chuyên biệt và TAND thì không thể giao quyền quyết định cho Chánh án Tòa án chuyên biệt. Theo nguyên tắc, thẩm quyền này phải thuộc về Chánh án Tòa án nhân dân tối cao. Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát và chỉnh lý để bảo đảm tính hợp lý, thống nhất của hệ thống tư pháp.

Liên quan Điều 17 về thời hiệu khởi kiện, đại biểu lưu ý: dự thảo chưa bổ sung trường hợp quá thời hiệu do sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan, để tránh khoảng trống pháp lý trong thực tiễn.

Theo đại biểu Trần Nhật Minh, việc hoàn thiện dự thảo Luật Tòa án chuyên biệt đòi hỏi đặc biệt chú trọng kỹ thuật lập pháp, đảm bảo tính tương thích với hệ thống pháp luật hiện hành và tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho hoạt động của Tòa án chuyên biệt trong Trung tâm Tài chính quốc tế.