Tham dự phiên họp có các đồng chí: Nguyễn Khắc Thận - Bí thư Tỉnh ủy; Nguyễn Văn Thông - nguyên Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, đại biểu HĐND tỉnh; Võ Trọng Hải - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh; Võ Thị Minh Sinh - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh:
Các đồng chí: Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh; Nguyễn Nam Đình - Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh; Nguyễn Như Khôi - Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh chủ tọa, điều hành kỳ họp.
Thiên tai gây ảnh hưởng toàn diện
Nội dung được tiến hành chất vấn trong bối cảnh thiên tai năm 2025 được đánh giá là nghiêm trọng nhất trong nhiều năm gần đây, gây ảnh hưởng toàn diện đến sản xuất, đời sống và môi trường.
Thiên tai năm 2025 mang tính cực đoan cả về tần suất lẫn cường độ. Tỉnh chịu tác động liên tiếp của 2 đợt không khí lạnh, 2 đợt rét đậm, rét hại, 12 đợt nắng nóng gay gắt, 18 trận lốc, mưa lớn cục bộ kèm sét. Bão số 3, 5, 6, 10 ảnh hưởng trực tiếp đến địa bàn Nghệ An...
Lượng mưa năm nay phổ biến từ 1.800 - 2.500mm, cao hơn trung bình nhiều năm từ 40 - 70%; trong đó có 9 đợt mưa lớn diện rộng gây lũ quét, sạt lở và ngập úng nghiêm trọng tại nhiều khu vực.
Thiệt hại được đánh giá là nặng nề trên diện rộng. Toàn tỉnh có 43 người thương vong (12 người chết, 31 người bị thương). Về tài sản, hơn 106.000 ngôi nhà bị ảnh hưởng, trong đó 269 nhà bị phá hủy hoàn toàn và gần 900 nhà hư hỏng rất nặng. Các địa phương đã phải sơ tán hơn 13.000 hộ dân với hơn 41.000 nhân khẩu khỏi vùng có nguy cơ sạt lở, lũ quét.
Hệ thống giáo dục và y tế chịu tổn thất lớn với 1.154 trường học và 250 cơ sở y tế bị hư hỏng. Sản xuất nông nghiệp bị tàn phá. Hạ tầng thiết yếu như đường giao thông, điện... bị hư hại, ảnh hưởng nghiêm trọng. Tổng thiệt hại do thiên tai năm nay ước tính khoảng 8.980 tỷ đồng.
Phiên chất vấn thu hút sự chú ý lớn khi 14 đại biểu liên tiếp đặt câu hỏi xoay quanh hai trọng tâm: Khắc phục hậu quả thiên tai vừa qua và nâng cao hiệu quả ứng phó.
Khuyến khích người dân tái định cư xen ghép
Tại phiên chất vấn, trả lời đại biểu Mong Văn Tình về giải pháp trước mắt và lâu dài để khắc phục hậu quả, bảo đảm chỗ ở an toàn cho người dân, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Quốc Việt cho biết, ngay sau khi nhận nhiệm vụ, các đồng chí Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh đã trực tiếp kiểm tra hiện trường tại các địa bàn bị thiệt hại nặng; yêu cầu các sở, ngành triển khai gấp các phương án ổn định đời sống nhân dân. Chỉ đạo xuyên suốt được quán triệt là phải khởi công sớm nhất các khu tái định cư cấp thiết, đặc biệt ở Mường Típ, Nhôn Mai và những xã có nhu cầu bố trí đất ở ngay.
Theo ông, sau bão số 3, Sở đã huy động hơn 30 cán bộ xuống 21 xã bị ảnh hưởng để phối hợp chính quyền cơ sở và người dân khảo sát vị trí phù hợp. Kết quả bước đầu xác định 21 khu tái định cư trên địa bàn 15 xã, đủ khả năng bố trí cho hơn 1.000 hộ.
Tuy nhiên, phần lớn quỹ đất ở miền núi là đất lâm nghiệp, quy trình chuyển mục đích sử dụng rừng theo luật định thường kéo dài khoảng 70 ngày. Trong bối cảnh cấp bách, Sở đã thống nhất quan điểm ưu tiên tuyệt đối cho việc có đất tái định cư trước, hạ tầng sẽ hoàn thiện dần sau.
Ông Hoàng Quốc Việt cho biết, Sở đã vào cuộc hỗ trợ các xã làm toàn bộ quy trình kỹ thuật: Điều tra quy hoạch, báo cáo thuyết minh chuyển mục đích sử dụng rừng, đánh giá tác động môi trường, trích đo, trích lục hồ sơ đất đai… Các khâu được thực hiện song song, thay vì tuần tự như thông lệ. Tại kỳ họp này, Sở cũng trình chủ trương thu hồi đất phục vụ tái định cư nhằm đảm bảo tiến độ.
Bên cạnh xây dựng khu tái định cư tập trung, Sở xác định phương án bố trí xen ghép theo Nghị quyết 09 của HĐND tỉnh là giải pháp nhanh và khả thi hơn. Khi người dân tìm được đất trong bản, trong xóm, tỉnh sẽ hỗ trợ 250 triệu đồng/hộ để làm nhà.
Tuy nhiên, Chủ tịch HĐND tỉnh Hoàng Nghĩa Hiếu chưa hài lòng với tiến độ, dù đánh giá Nghị quyết 09 là chủ trương đúng. Ông đặt câu hỏi thẳng: Nhu cầu thì rất lớn nhưng số hộ được hỗ trợ lại quá ít; vướng mắc nằm ở đâu và giải pháp là gì?
Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết, đến nay mới có 101 hộ trong tổng số 688 hộ thuộc diện bố trí xen ghép đã ổn định nơi ở mới, nghĩa là còn hơn 580 hộ chưa thực hiện được. Nguyên nhân lớn nhất là cơ chế hỗ trợ theo Nghị quyết 09 chỉ giải ngân sau đầu tư. “Nhưng bà con vừa trải qua bão lũ, đã mất hết tài sản, lấy đâu ra 250 triệu đồng để làm nhà xong rồi mới được hỗ trợ?”, ông nêu thực tế.
Khó khăn thứ hai là quỹ đất. Ở nhiều địa bàn miền núi, dù người dân muốn bố trí xen ghép nhưng không tìm được đất phù hợp; hoặc đất ít, chủ đất không chuyển nhượng. Điều này khiến tiến độ bị chậm dù chủ trương đã rõ và nhu cầu rất lớn.
Từ thực tiễn đó, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường đề nghị các xã vận dụng linh hoạt cơ chế tạm ứng để giúp dân làm nhà; đồng thời, các ngành chuyên môn phối hợp chặt chẽ với cơ sở trong việc tìm quỹ đất, vận động người dân hỗ trợ nhau, tạo điều kiện để sớm triển khai xây dựng.
Điều hành nội dung chất vấn, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh Nguyễn Nam Đình gợi mở hướng xử lý ở tầm chính sách: Thay vì hỗ trợ 100% sau đầu tư, có thể nghiên cứu sửa đổi theo hướng hỗ trợ một phần trước, phần còn lại giải ngân sau khi hoàn thành. Ông đặt câu hỏi: “Quan điểm của ngành chuyên môn có ủng hộ cách làm này không?”.
Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường khẳng định hoàn toàn thống nhất. Ông cho biết, quy định hỗ trợ sau đầu tư được thiết kế chặt chẽ để tránh tình trạng nhận tiền rồi không xây nhà. Nhưng thực tế sau bão lũ cho thấy người dân không còn gì để bắt đầu. “Cho nên việc sửa đổi chính sách để dân được nhận một phần hỗ trợ trước là hết sức cần thiết”, ông nói và cho biết, Sở sẽ chủ trì phối hợp các ngành tham mưu cụ thể cho UBND tỉnh trình HĐND xem xét.
Đề cập thêm về công tác khắc phục hạ tầng, đặc biệt là giao thông, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Giám đốc Sở Xây dựng Phạm Hồng Quang cho biết: 3 cơn bão liên tiếp trong các tháng 7 - 9 đã gây mức tàn phá “quá lớn và quá dồn dập”, khiến hạ tầng giao thông toàn tỉnh, nhất là miền Tây, chịu thiệt hại nặng.
Riêng các tuyến do Sở quản lý, thiệt hại đã vượt 1.500 tỷ đồng, chưa kể hệ thống huyện, xã và đường vào thôn, bản. Trong bối cảnh nhiều tuyến bị đánh sập, yêu cầu cấp bách là khơi thông đường cứu nạn. Sở đã huy động toàn bộ lực lượng, tập trung vào các điểm xung yếu, nhờ đó phần lớn tuyến trọng yếu được thông nhanh, bảo đảm tiếp cận tâm lũ kịp thời.
Đến nay, khắc phục bước một cơ bản hoàn tất và sẽ hoàn thành toàn bộ trước ngày 30/12; đồng thời, Sở đang tham mưu tỉnh kiên cố hóa các đoạn xung yếu. Tuy vậy, nhiều đường xã và lối vào thôn, bản vẫn hỗn độn. Sở đã trực tiếp hỗ trợ nhiều địa phương và đề xuất tỉnh cấp kinh phí để xã chủ động thuê thiết bị, đồng thời, đề nghị các địa phương xây dựng phương án phòng chống thiên tai sát thực tế, đặc biệt là phương án đảm bảo giao thông trong những giờ đầu xảy ra sự cố.
Phiên chất vấn không chỉ xoay quanh thiệt hại ở miền núi mà còn nóng lên với vấn đề hạ tầng đê điều ven biển. Trả lời đại biểu Nguyễn Thị Anh Hoa về tiến độ đầu tư, gia cố hệ thống kè, đê sông, đê biển, ông Hoàng Quốc Việt cho biết, Nghệ An có hệ thống đê điều “vừa dài, vừa nhiều điểm xung yếu”, trong khi nguồn lực đầu tư hạn chế, khiến nhiều đoạn xuống cấp nhưng chưa thể xử lý đồng bộ.
Tỉnh đã chủ động đề xuất Trung ương hỗ trợ và bố trí vốn địa phương, song nhu cầu vẫn vượt quá khả năng. Ông cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã cử đoàn khảo sát các tuyến đê xung yếu để đưa vào kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2026 - 2030; tỉnh cũng sẽ dành nguồn lực để gia cố những đoạn cấp bách.
Nâng chất lượng dự báo và hiệu quả “4 tại chỗ”
Bên cạnh việc khắc phục hậu quả thiên tai vừa qua thì việc nâng cao năng lực dự báo, ứng phó được xem là giải pháp căn cơ, bền vững. Đây cũng là vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm.
Trả lời ý kiến đại biểu Nguyễn Công Văn về thực trạng năng lực "4 tại chỗ" tại các xã hiện nay thế nào và phải làm gì để chuẩn bị "từ sớm, từ xa”, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Quốc Việt nhận định: Chính quyền địa phương hai cấp vận hành từ ngày 1/7/2025 vừa tạo thuận lợi, vừa đặt ra thách thức không nhỏ cho công tác phòng chống thiên tai.
Thuận lợi ở chỗ, xã giờ đây trở thành cấp trực tiếp chịu trách nhiệm, không còn phụ thuộc tầng nấc trung gian là cấp huyện như trước. Nhờ vậy, việc xây dựng phương án ứng phó thiên tai sát với địa bàn hơn, nhiệm vụ được giao rõ ràng, trách nhiệm được phân định cụ thể.
Song thách thức lại đến ngay lập tức. Mô hình mới vừa chạy được 22 ngày thì Nghệ An đối mặt với bão số 3, một thử thách quá nhanh và quá mạnh đối với nhiều xã còn non trẻ. Ông chỉ rõ: Chỉ một số xã trung tâm có cán bộ kinh nghiệm, có lực lượng, có nền tảng tổ chức là triển khai tốt. Còn phần lớn xã vẫn loay hoay, từ xây dựng phương án, tổng hợp báo cáo đến xử lý tình huống thực tế. Chính vì vậy, trong đợt mưa bão vừa qua, tỉnh và Sở phải tăng cường xuống tận cơ sở.
Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, cần một chiến lược nâng cao năng lực tổng thể cho cấp xã. Trọng tâm là củng cố đội ngũ chỉ huy tại chỗ, nhất là bí thư và chủ tịch xã. Lực lượng cán bộ từng làm lãnh đạo cấp huyện khi điều động về xã được kỳ vọng đóng vai trò trụ cột, giúp các xã tăng tốc độ thích ứng, nâng phản xạ xử lý tình huống.
Song song với đó là yêu cầu đầu tư trang thiết bị, vật tư và công cụ cứu hộ đủ mức cơ bản để xã có thể tự xoay xở trước những sự cố ban đầu, thay vì chờ đợi cấp trên. Cơ chế hậu cần và phân cấp nhiệm vụ cũng cần được điều chỉnh theo đúng tinh thần của chính quyền địa phương 2 cấp.
Liên quan đến vấn đề này, đại biểu Hồ Thị Thùy Trang đặt câu hỏi về hệ thống dự báo, cảnh báo thiên tai, yếu tố quyết định trong việc giảm thiểu rủi ro.
Ông Hoàng Quốc Việt cho biết, lộ trình Trung ương đặt ra hoàn toàn tương đồng với định hướng của tỉnh là đầu tư nâng cấp và mở rộng các hệ thống dự báo, cảnh báo hiện đại nhằm phục vụ tốt hơn công tác phòng chống thiên tai. Với Nghệ An, địa phương hứng chịu bão lũ thường xuyên và có biên độ rủi ro rất lớn, yêu cầu này không chỉ là mong muốn mà đã trở thành nhiệm vụ rất quan trọng.
Nhưng thực tế nguồn lực ngân sách tỉnh còn rất eo hẹp, khiến nhiều nhu cầu dù cấp thiết vẫn phải cân nhắc rất kỹ trước khi bố trí đầu tư. Ở góc độ cơ quan chuyên môn, ngành Nông nghiệp và Môi trường mong muốn có một hệ thống cảnh báo đồng bộ, hiện đại, liên thông dữ liệu và tích hợp trí tuệ nhân tạo để có thể dự báo chính xác, chuyển dữ liệu tức thời và phát cảnh báo sớm đến đúng nơi, đúng thời điểm. Song để đạt đến chuẩn này, tỉnh buộc phải đi từng bước, trước mắt tập trung vào những nơi dễ tổn thương nhất.
Trong giai đoạn dự kiến kéo dài từ 2 -3 năm tới, Sở sẽ tham mưu để tỉnh bố trí nguồn kinh phí hỗ trợ các đơn vị chuyên môn và chính quyền địa phương lắp đặt hệ thống cảnh báo và các trạm quan trắc mưa, gió tại những khu vực có mức độ rủi ro cao. Trọng tâm sẽ là các xã, phường vùng ven biển thường hứng chịu bão mạnh; các khu vực miền núi dễ bị sạt lở và đặc biệt là nhóm xã biên giới giáp Lào, vốn nằm trong hành lang chịu tác động trực tiếp của các biến động thời tiết cực đoan.
Sau khi hoàn tất giai đoạn ưu tiên, tỉnh sẽ tiến tới lộ trình dài hạn nhằm xây dựng hệ thống cảnh báo và dự báo thiên tai bao phủ toàn tỉnh. Hệ thống này sẽ được thiết kế để kết nối đồng bộ, ứng dụng AI vào phân tích dữ liệu, bảo đảm thông tin vận hành nhanh, chính xác và xuyên suốt từ tỉnh đến địa phương.
.jpg)
