Đại hội Đảng bộ tỉnh Nghệ An lần thứ XX, nhiệm kỳ 2025-2030 đã thành công rất tốt đẹp. Vấn đề quan trọng nhất, khó khăn nhất là tổ chức đưa nghị quyết vào cuộc sống để thực hiện có hiệu quả các mục tiêu, chỉ tiêu chủ yếu mà Đại hội đã quyết định. Trong các chỉ tiêu đó có các chỉ tiêu như: Tốc độ tăng trưởng sản phẩm trong tỉnh (GRDP) đạt từ 12% trở lên, GRDP bình quân đầu người đạt khoảng 165 – 190 triệu đồng, thu ngân sách nhà nước trên địa bàn tăng bình quân 12% trở lên... đòi hỏi các cấp, các ngành, cả hệ thống chính trị và mỗi cán bộ, đảng viên, người dân phải có quyết tâm chính trị cao, vào cuộc quyết liệt trên cơ sở những đề án, dự án cụ thể ngay từ những ngày tháng đầu nhiệm kỳ.
Trong 5 năm qua, cấp ủy, chính quyền và nhân dân trong tỉnh đã dồn sức khai thác, thu hút đầu tư đạt nhiều kết quả về kinh tế - xã hội ở vùng miền Đông của tỉnh. Các dự án đầu tư đã cơ bản lấp đầy Khu kinh tế Đông Nam, VSIP Nghệ An 1 và nay khu VSIP Nghệ An 2, 3 đang có nhiều khởi sắc.
Ngoài phát triển kinh tế miền Đông, bài toán cho 5 năm, nhiệm kỳ 2025-2030 là phải đầu tư phát triển kinh tế miền Tây của tỉnh. Đây là vùng rộng lớn (chiếm 83% diện tích tự nhiên của tỉnh, có trên 1,4 triệu dân, trong đó, có trên nửa triệu đồng bào các dân tộc thiểu số anh em sinh sống). Miền Tây còn nhiều tiềm năng chưa được khai thác, phát huy đúng mức như đất đai, du lịch, khoáng sản…
Để khai thác, phát huy thế mạnh kinh tế miền Tây cần có những giải pháp khoa học, đồng bộ, thực tế, phù hợp với nền kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trước hết phải bảo vệ được diện tích rừng nguyên sinh, rừng đặc dụng, rừng đầu nguồn để hạn chế thấp nhất tác hại của thiên tai như lũ ống, lũ quét, sạt lở đất và giữ nguồn nước, giữ ẩm cho cây trồng… Sớm lựa chọn, xác định đúng các sản phẩm chủ lực theo hướng đạt chứng nhận VietGAP và 3 sao cho cây ăn quả, cây công nghiệp dài ngày, cây dược liệu,… để xây dựng quy hoạch vùng nguyên liệu tập trung, thu hút công nghiệp chế biến sâu gắn với tiêu thụ trong và ngoài nước.
Nông nghiệp Nghệ An đã từng có thời kỳ để lại dấu ấn với miền Bắc (khi đất nước còn chiến tranh) với rừng cao su, cà phê, cam… bạt ngàn miền Tây (năm cao nhất có trên dưới 10.000 ha cao su, 10.000 ha cam, trên dưới 4.000 ha cà phê). Cam Vinh thời đó không chỉ chiếm lĩnh thị trường trong nước mà còn xuất khẩu quả tươi sang Liên Xô. Những năm sau đó diện tích cao su giảm mạnh chủ yếu do thân cây dễ gãy đổ khi gặp gió bão lớn, cây cà phê thì chủ yếu thiếu nguồn nước tưới nên thâm canh, tăng năng suất khó khăn, cây cam do giống kém, đất thoái hóa nhưng chủ yếu là bệnh vàng lá gân xanh (Greening) hoành hành, khó phòng trừ có hiệu quả…
Hiện nay, việc xác định cây ăn quả, cây công nghiệp dài ngày phải căn cứ chủ yếu vào thị trường, tiến bộ khoa học công nghệ (giống, kỹ thuật canh tác,…) điều kiện đất đai, khả năng chống chịu thời tiết sâu bệnh… đồng thời, phải là cây có thể phát triển cho năng suất cao, sản lượng lớn để thông qua chế biến sâu trở thành sản phẩm hàng hóa.
Trong nhóm cây ăn quả như cam, bưởi, thanh long, nhãn, vải… thì cây dứa là cây có nhiều ưu thế hơn cả.
Theo Tổng Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Giao (doanh nghiệp chế biến hoa quả có uy tín ở Việt Nam) thị trường dứa toàn cầu tăng trưởng 5-6%/năm, nhu cầu tiêu thụ lớn và ổn định, nhất là sản phẩm nước dứa ép, dứa đóng hộp. Người tiêu dùng ngày càng ưu tiên thực phẩm tự nhiên, tốt nhất cho sức khỏe do đó dứa trở thành lựa chọn hàng đầu. Cây dứa có khả năng chịu hạn, ít sâu bệnh hại, ít bị ảnh hưởng do mưa bão, rất phù hợp với khí hậu Nghệ An.
Ngoài giống dứa Queen, hiện nay có giống Cayenne và giống MD2 cho năng suất cao, chất lượng xuất khẩu vượt trội, được ưa chuộng trên thị trường quốc tế và phù hợp cho công nghiệp chế biến. Đặc biệt, cây dứa là cây có thể điều tiết để rải vụ ra quả quanh năm giúp nhà máy có đủ nguyên liệu chế biến liên tục từ 10-12 tháng/năm. Cây dứa cũng là cây có hiệu quả kinh tế rất rõ, mỗi chu kỳ 18 tháng thì 1 héc ta sau khi trừ chi phí làm đất, giống, vật tư, công lao động vẫn có lợi nhuận trên dưới 350 triệu đồng. Năm 2024 cả nước đã trồng được 49.000 ha, cho sản lượng trên 760.000 tấn. Ở Nghệ An, khu vực các huyện Quỳnh Lưu, Nghĩa Đàn, Yên Thành (trước đây) đã trồng trên 1.785 ha, nhiều hộ thâm canh đều đạt năng suất khá cao.
Diện tích trồng dứa ở Nghệ An nếu khảo sát quy hoạch và điều tiết quỹ đất hợp lý thì có thể phát triển được trên 20.000 ha. Vùng trồng dứa chuyên canh để cung ứng nguyên liệu cho nhà máy cũng nên tập trung ở 3 huyện cũ trên.
Về nhóm cây công nghiệp dài ngày như cao su, cà phê, chè,… thì chỉ nên xác định chọn cây chè là cây chủ lực để tập trung quy hoạch thành vùng chuyên canh có diện tích, năng suất, chất lượng cao ở khu vực Anh Sơn và Thanh Chương (trước đây).
Đây là vùng có điều kiện đất đai, khí hậu phù hợp với cây chè và bà con nông dân đã có truyền thống trồng chè nhiều năm. Cây chè là cây chịu hạn, ít sâu bệnh hại và ít bị thiệt hại do mưa bão lớn. Thị trường xuất khẩu chè ngày càng mở rộng ở các nước Đông Âu, Tây Á, Trung Đông… Năm 2024, toàn tỉnh đã có 8.788 ha nhưng hầu hết là giống chè cũ và chưa được thâm canh tốt nên năng suất không cao và chất lượng thấp. Hiện nay trên địa bàn tỉnh đã có một số xưởng chế biến chè, chủ yếu là chè đen nhưng công suất bé, công nghệ lạc hậu nên sản phẩm chè khó vào được các nước tiên tiến. Diện tích đất trồng chè có thể khai thác, quy hoạch trên 12.000 ha.
Cây dược liệu là cây mở ra triển vọng lớn bởi đây là nguồn tài nguyên phong phú, đa dạng, có thể phát triển trên đất bãi, đất dưới tán rừng trồng, rừng tự nhiên và mang lại giá trị kinh tế cao nhất trên cùng đơn vị diện tích đất đai so với các loại cây trồng khác nếu có nhà máy chế biến sâu, thu mua nguyên liệu và tiêu thụ. Nhiều địa phương đã coi cây dược liệu là cây trồng chủ lực để thay thế cây nông sản kém hiệu quả.
Các sản phẩm dược liệu phục vụ cho công tác chăm sóc sức khỏe con người nên nhu cầu ngày càng cao. Một số cây dược liệu có thể phát triển như nghệ, gấc, quế, đinh lăng, cà gai leo, mướp đắng rừng, sâm Bố Chính...
Các xã thuộc khu vực miền Tây Nghệ An… đều có thể khai thác quỹ đất và từng bước hình thành các vùng trồng cây dược liệu tập trung.
.jpg)
Cùng với cây dược liệu, mật ong là sản phẩm quý được người tiêu dùng trong và ngoài nước quan tâm để nhằm điều trị một số bệnh và bồi bổ sức khỏe… Nghề nuôi ong lấy mật chi phí đầu tư không cao, không sử đụng đất đai tốn kém lại khai thác được các loại hoa rừng, hoa cây ăn quả, cây lương thực… Đồng thời, góp phần nâng cao năng suất cây trồng nhờ tỷ lệ thụ phấn, đậu quả cao hơn so với nơi không nuôi đàn ong mật,... Mật ong sẽ có sản lượng lớn cho nhà máy chế biến nếu được đông đảo hộ nông dân miền Tây hưởng ứng đầu tư thành nghề nuôi ong truyền thống…
Cùng với nông nghiệp, du lịch miền Tây của tỉnh có thể phát triển thành một ngành dịch vụ quan trọng nếu được quy hoạch và thu hút các doanh nghiệp đầu tư khai thác trong thời gian tới.
Miền Tây rộng lớn có non xanh, nước biếc với những thảm rừng nguyên sinh, có sông, suối, thác nước đẹp và có bản sắc văn hóa truyền thống phong phú của các dân tộc anh em như dân tộc Thái, Mông, Khơ Mú, Thổ… Phát triển các loại hình du lịch như du lịch sinh thái, du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng, du lịch ẩm thực... gắn với quy hoạch các tour du lịch trải nghiệm sẽ thu hút nhiều du khách nếu có nhà đầu tư kinh doanh tiềm năng và có kết cấu hạ tầng đồng bộ.
.jpg)
Trong những năm trước mắt nên quy hoạch tour du lịch kết nối giữa vườn quốc gia Pù Mát (Con Cuông cũ) với Mường Lống (Kỳ Sơn cũ) với quần thể danh thắng tại khu vực Quế Phong cũ và khu du lịch Diễn Lâm (Diễn Châu cũ).
Vườn quốc gia Pù Mát là một quần thể có đa dạng sinh học, có thác nước, có sông Giăng, sông Lam nhất là những khu rừng nguyên sinh, nơi gắn với nhiều sản phẩm văn hóa người Thái, người Đan Lai. Còn xã Mường Lống là vùng độ cao trên dưới 1.500m so với mặt nước biển, có khí hậu như Sa Pa, Đà Lạt gắn với cộng đồng người Mông. Ở đây có thể quy hoạch thành khu nghỉ mát mùa Hè, trải nghiệm hoa đào, hoa mơ, hoa mận nở rộ vào mùa Xuân, nơi có những nghề thủ công truyền thống của người Mông. Đất đai ở các thung lũng màu mỡ có thể phát triển các cây dược liệu vùng ôn đới…
Quần thể danh thắng ở khu vực Quế Phong cũ, trung tâm là cảnh đẹp của thác Sao Va, thác 7 tầng, hồ thủy điện Hủa Na, gắn với các bản người Thái cổ và các hang động ở khu vực Quỳ Châu cũ. Đây là khu vực trồng cây quế cho chất lượng tốt nhất và người dân có nghề nuôi vịt bầu Quỳ truyền thống nổi tiếng thơm ngon… Gần cuối Quốc lộ 48 là khu du lịch Diễn Lâm đã được tập đoàn Mường Thanh đầu tư khá hấp dẫn, bao gồm Sân golf, hồ nước, khách sạn 5 sao, khu vui chơi giải trí đa dạng,… hấp dẫn du khách.
Bài toán nan giải cho các cấp chính quyền là chỉ đạo điều tiết quỹ đất để mở rộng diện tích chuyên canh cây dứa, cây chè và cây dược liệu.
Trước hết, do trên địa bàn chưa có nhà máy chế biến dứa, chế biến chè, chế biến dược liệu có công suất lớn, thiết bị công nghệ hiện đại, có năng lực thu mua hết nguyên liệu cho người dân nên bà con chưa yên tâm trồng nguyên liệu mặc dù đều biết trên 1 ha cho lợi nhuận cao hơn các cây trồng khác. Hơn nữa trên 26.336 ha rừng sản xuất, chủ yếu là keo lai, một phần khá lớn diện tích được trồng trên đất bãi, đất đồi thấp dưới 15 độ dốc. Mặc dù 1 chu kỳ trồng 5-7 năm mới thu hoạch và tính ra chỉ thu được trên 10 triệu đồng/ha/năm, nhưng thiếu lao động do đi xuất khẩu và làm ăn xa nên chấp nhận trồng keo lai. Nếu vận động chuyển đổi được một phần đất trồng keo lai sang trồng dứa, chè, cây dược liệu thì hiệu quả trên đất cao hơn, góp phần giải quyết nhiều việc làm, cải thiện đời sống cho nông dân.
.jpg)
Về phát triển công nghiệp ở miền Tây Nghệ An thì những năm tới phải tiếp tục tạo môi trường, điều kiện để phát huy các nhà máy hiện có như nhà máy đường, nhà máy sữa, Nhà máy chế biến gỗ của Tập đoàn TH, Nhà máy mía đường Sông Con, Sông Lam,… Đối với trữ lượng đá trắng còn lại ở Quỳ Hợp chỉ nên khuyến khích các doanh nghiệp chế tác đá mỹ nghệ để tiết kiệm nguyên liệu và mang lại giá trị cao hơn.
Để triển khai các đề án, dự án cụ thể về phát triển cây dứa, cây chè, cây dược liệu, mật ong và du lịch ở miền Tây cần thiết phải thực hiện tốt mối liên kết bốn nhà: Nhà nước, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học và nhà nông.
Trên cơ sở định hướng nghị quyết XX của Đại hội Đảng bộ tỉnh, chính quyền phải cụ thể hóa để triển khai khẩn trương. Nếu xác định phát triển kinh tế miền Tây chủ lực là dứa, chè, cây dược liệu, mật ong, du lịch thì cần có cơ chế, chính sách đặc thù thu hút được các nhà đầu tư tiềm năng xây dựng nhà máy chế biến sâu các sản phẩm xuất khẩu.
Khai thác tiềm năng thế mạnh miền Tây về du lịch chủ yếu là du lịch sinh thái. Vì thế phải mời gọi được nhà đầu tư có kinh nghiệm, có năng lực quản trị, tài chính lĩnh vực này.
Đồng thời, tỉnh phải tiếp tục huy động các nguồn lực để nâng cấp các cơ sở hạ tầng thiết yếu như giao thông, điện, nước, thông tin và có chính sách khuyến khích nông dân trồng giống mới có năng suất, chất lượng cao hơn so với giống cũ...
Đối với nhà doanh nghiệp thì quan trọng nhất là đủ năng lực đầu tư được thiết bị công nghệ hiện đại, xử lý tốt ô nhiễm môi trường và thu mua hết nguyên liệu với giá cả hợp lý cho bà con nông dân. Đồng thời, phối hợp với cơ sở nơi có vùng nguyên liệu đưa tiến bộ giống mới, làm tốt công tác khuyến nông góp phần tăng năng suất, sản lượng cây, con,…
Về các nhà khoa học trong tỉnh và các cơ quan chức năng ở Trung ương cần quan tâm nghiên cứu, chuyển giao đến nông dân các tiến bộ khoa học kỹ thuật nhanh và hiệu quả. Đối với nhà nông, điều quan trọng là phải nhận thức được việc thoát nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng thông qua ký kết với doanh nghiệp để bán nguyên liệu cho nhà máy. Chia sẽ khó khăn với doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp thường rủi ro cao, chậm thu hồi vốn và nếu xây dựng nhà máy mà thiếu nguyên liệu sẽ dẫn đến thua lỗ, thậm chí phá sản...
Phát triển kinh tế miền Tây của tỉnh còn nhiều khó khăn nhưng với quyết tâm chính trị cao của cả hệ thống chính trị, của mỗi cán bộ, đảng viên và người dân, tin tưởng trong 5 năm tới sẽ có nhiều thành tựu mới, kết quả mới.
