Chiều 14/6, tại Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới), đồng chí Phạm Thị Thanh Trà - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Nội vụ, Phó Trưởng ban chỉ đạo của Chính phủ về sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp đã giới thiệu báo cáo tổng quan về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương 2 cấp; những vấn đề chung về phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền cho chính quyền địa phương 2 cấp.
Hoàn thành sứ mệnh của chính quyền địa phương 3 cấp
Theo Bộ trưởng, sau gần 8 thập kỷ thực hiện mô hình chính quyền địa phương 3 cấp (tỉnh, huyện, xã) đã hoàn thành trọng trách, sứ mệnh vẻ vang. Việc xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (tỉnh, xã) không chỉ là xu thế tất yếu trong bối cảnh đẩy mạnh chuyển đổi số, đô thị hóa, phát triển bền vững, mà còn nhằm hiện thực hóa tư tưởng quản trị hiện đại: "Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".
Chính quyền 2 cấp được thiết kế lại để phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế vùng lãnh thổ; mở rộng không gian phát triển; tái cấu trúc đơn vị hành chính phù hợp với điều kiện thực tiễn.
Đạo luật làm nền tảng cho những thay đổi trên là Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) sẽ được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.
Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết: Điểm mới là sửa đổi Luật lần này dựa trên nguyên tắc phân định: “Rõ chủ thể - rõ việc- rõ trách nhiệm - rõ phạm vi - rõ hiệu quả; không trùng lặp chức năng, không chồng chéo thẩm quyền; phù hợp với điều kiện tự nhiên, quy mô dân số, đặc điểm kinh tế xã hội; gắn phân quyền, phân cấp và ủy quyền hợp lý với quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm; có cơ chế giám sát, đánh giá và điều chỉnh linh hoạt”.
Phân cấp, phân quyền 1.065 nhiệm vụ cho chính quyền địa phương
Bộ trưởng Bộ Nội vụ đã phân tích rõ chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của chính quyền địa phương 2 cấp, với điểm nổi bật là 1.065 nhiệm vụ được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ tướng cơ quan ngang phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương; thể hiện rõ xu hướng tăng cường tính chủ động, tự chủ và trách nhiệm của chính quyền cơ sở trong quản lý Nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội.
Trong đó, HĐND cấp tỉnh có nhiều thay đổi về vị thế và vai trò, không chỉ giữ vai trò là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương như trước đây, mà còn từng bước trở thành “nhà thiết kế thể chế” tại địa phương, đóng vai trò trung tâm điều phối chính sách và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của địa phương trong khuôn khổ pháp luật và phân cấp quản lý mới.
Tương tự, UBND tỉnh cũng được nâng tầm vị trí, vai trò, chức năng chủ yếu; từ một cơ quan quản lý thuần túy, trở thành một trung tâm điều hành thống nhất thực thi pháp luật, chủ động và điều tiết phát triển bền vững tại địa phương.
“Đây là sự thích ứng cần thiết của thể chế hành chính trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp và hướng tới một nền quản trị địa phương hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, linh hoạt và phục vụ nhân dân”, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cho biết.
Nhiệm vụ cốt lõi của Chủ tịch UBND cấp tỉnh được xác định rõ trong dự thảo luật, bao gồm: Tổ chức và chỉ đạo thi hành pháp luật; điều hành thống nhất bộ máy hành chính từ tỉnh đến xã; phân cấp, ủy quyền mạnh mẽ và chủ động; quyết định thay mặt tập thể UBND khi cần thiết; chủ động xử lý tình huống khẩn cấp.
Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp xã cũng được thiết kế lại. Theo đó, HĐND xã có 27 nhiệm vụ, quyền hạn, tăng 19 nhiệm vụ, quyền hạn so với luật hiện hành; còn HĐND phường có 29 nhiệm vụ, tăng 22 nhiệm vụ so với luật hiện hành.
Trong đó một số vấn đề mới như: HĐND cấp xã khẳng định vai trò trung tâm quyền lực Nhà nước ở cơ sở; mở rộng thẩm quyền quyết định chính sách và phát triển tại địa phương; tiếp nhận nhiệm vụ, thẩm quyền HĐND cấp tỉnh phân cấp, giao quyền; thiết lập quyền giám sát và kiểm soát quyền lực một cách thực chất hơn; lần đầu tiên thiết lập ban chuyên trách thuộc HĐND cấp xã; mở rộng nội dung giám sát hiện đại hơn như: số hóa, dịch vụ công, quyền con người.
Còn UBND cấp xã là cơ quan chấp hành của HĐND cấp xã, có trách nhiệm tổ chức thực hiện nghị quyết của HĐND, bảo đảm quyền làm chủ của Nhân dân; là cơ quan hành chính Nhà nước tại địa phương, đại diện cho chính sách Nhà nước để tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, chính sách, văn bản của cấp trên và thực hiện các nhiệm vụ quản lý Nhà nước tại địa bàn cấp xã.
