Sự kiện này không chỉ đơn thuần là việc thay đổi chế độ chính trị, mà còn đánh dấu sự chuyển mình long trời lở đất của đất nước từ một xã hội thuộc địa, phong kiến chìm đắm trong lầm than, sang một chính thể dân chủ hoàn toàn mới, nơi quyền lực thực sự thuộc về Nhân dân và do Nhân dân nắm giữ. Cùng với sự ra đời của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - một nhà nước kiểu mới, chính quyền Nhân dân đã được xây dựng và củng cố ngay từ cơ sở, khẳng định một cách mạnh mẽ quyền làm chủ thiêng liêng của người dân trong việc điều hành và định đoạt vận mệnh đất nước.
Cách mạng Tháng Tám thành công - Chính quyền Nhân dân hình thành
Trước năm 1945, Việt Nam oằn mình dưới ách đô hộ kép của thực dân Pháp và phát xít Nhật. Năm tháng đen tối của chiến tranh đã đẩy người dân vào cảnh khốn cùng, nạn đói khủng khiếp năm 1945 cướp đi sinh mạng hàng triệu đồng bào, kèm theo đó là sự đàn áp dã man của cả hai thế lực thực dân – phát xít. Nhưng chính trong bối cảnh đen tối ấy, tinh thần yêu nước và khát vọng tự do cháy bỏng đã thôi thúc toàn thể Nhân dân Việt Nam, từ mọi tầng lớp, mọi vùng miền, đứng lên đấu tranh.
Dưới sự lãnh đạo sáng suốt, kiên cường của Đảng Cộng sản Đông Dương, đặc biệt là Chủ tịch Hồ Chí Minh – người đã về nước trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng, cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám đã được chuẩn bị kỹ lưỡng và phát động đúng lúc. Đây là một cuộc khởi nghĩa mang tính quần chúng rộng lớn, lan tỏa mạnh mẽ như “triều dâng, bão cuốn”, từ thành thị đến nông thôn, từ miền xuôi đến miền núi, tạo nên một thế trận tổng lực của toàn dân. Chớp lấy thời cơ ngàn năm có một khi phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh, tạo nên khoảng trống quyền lực, toàn dân Việt Nam đã nhất tề vùng dậy, giành lại chính quyền từ tay phát xít Nhật và tay sai, đưa về tay Nhân dân một cách thần tốc.
Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã long trọng đọc bản Tuyên ngôn độc lập, chính thức khai sinh ra Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Sự kiện này không chỉ đơn thuần là sự tuyên bố độc lập, mà còn đánh dấu sự ra đời của một chính quyền hoàn toàn mới – một chính quyền dân chủ thực sự, đại diện cho quyền lợi và ý chí của Nhân dân, xóa bỏ vĩnh viễn chế độ thực dân và phong kiến đã ngự trị hàng nghìn năm trên đất nước. Cách mạng Tháng Tám không chỉ là cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, mà còn mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam, kỷ nguyên của độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội, khi quyền làm chủ đất nước chính thức thuộc về Nhân dân.
Ngay sau khi giành được độc lập, một trong những nhiệm vụ cấp bách và tối quan trọng của chính quyền mới là xây dựng một chính quyền hợp pháp, chính danh, đại diện cho quyền lực tối cao của Nhân dân, để củng cố nền độc lập non trẻ và đối phó với vô vàn khó khăn, thử thách "thù trong, giặc ngoài". Chính phủ lâm thời đã thể hiện tinh thần dân chủ bằng việc ra sắc lệnh tổ chức cuộc Tổng tuyển cử vào ngày 6/1/1946 để bầu ra Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, cùng với đó khắp các tỉnh thành cũng đồng thời tiến hành bầu cử HĐND các cấp. Cuộc bầu cử này không chỉ là một sự kiện chính trị quan trọng mang tính lịch sử mà còn là sự thể hiện rõ ràng và sống động nhất của nền dân chủ mới, với các nguyên tắc phổ quát và tiến bộ như bình đẳng, phổ thông, trực tiếp và bỏ phiếu kín. Đây là một minh chứng hùng hồn về ý chí và quyền làm chủ của Nhân dân Việt Nam.
Trong quá trình xây dựng chính quyền, một trong những thành công nổi bật là việc chính quyền cơ sở được thành lập một cách nhanh chóng và vững chắc. Các Ủy ban nhân dân lâm thời đã được bầu ra từ cấp xã, huyện, tỉnh, thay thế cho bộ máy chính quyền phong kiến cũ, làm nhiệm vụ điều hành và giám sát các hoạt động ở địa phương, giải quyết những vấn đề bức thiết của đời sống người dân như nạn đói, nạn dốt, bảo đảm an ninh trật tự.
Hội đồng nhân dân và vai trò của chính quyền địa phương
Trong những năm đầu đầy gian khó nhưng cũng rất hào hùng của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, các Ủy ban nhân dân lâm thời nhanh chóng được kiện toàn và chuyển đổi thành Hội đồng nhân dân các cấp sau đó. Sự chuyển đổi này thể hiện một bước tiến quan trọng trong việc hiện thực hóa quyền lực thực sự của Nhân dân trong việc điều hành và quản lý các công việc ở cấp cơ sở. Hội đồng nhân dân không chỉ là cơ quan đại diện cho ý chí, nguyện vọng của Nhân dân mà còn là nơi quyết định các vấn đề quan trọng về kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và đặc biệt là bảo v
ệ quyền lợi hợp pháp, chính đáng của Nhân dân.
Như vậy, từ những ngày đầu tiên ngay sau Cách mạng Tháng Tám, Hội đồng nhân dân đã có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc ổn định và phát triển chính quyền cách mạng non trẻ, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, góp phần làm nên sự khác biệt cốt lõi của chính quyền Nhân dân so với chính quyền phong kiến, thực dân trước đó. Thể hiện tính ưu việt của một chính thể do dân, vì dân.
Chính quyền Nhân dân hiện nay, với sự phát triển và hoàn thiện không ngừng qua các thời kỳ, vẫn giữ vai trò chủ đạo trong việc tổ chức và quản lý đất nước. Hệ thống chính quyền hai cấp ở địa phương (cấp tỉnh và cấp cơ sở) tiếp tục được củng cố và phát huy hiệu quả, đảm bảo quyền lực thực sự của Nhân dân trong việc giám sát, quyết định các vấn đề lớn của đất nước. Hội đồng nhân dân các cấp hiện nay, từ Trung ương đến địa phương, không chỉ là cơ quan lập pháp, quyết định các chính sách lớn mà còn có vai trò giám sát mạnh mẽ việc thực thi các chính sách đó, đảm bảo quyền lợi của Nhân dân được bảo vệ và phát triển một cách bền vững. Từ 1/7/2025, cả nước thực hiện chính quyền hai cấp, bắt đầu hành trình bước vào kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, vì hoà bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.
Phát huy vai trò của chính quyền Nhân dân Nghệ An
Tại Nghệ An, mảnh đất địa linh nhân kiệt, cái nôi của nhiều phong trào cách mạng lớn trong lịch sử Việt Nam, từ lâu đã nổi tiếng với truyền thống đấu tranh kiên cường. Chính quyền địa phương tại Nghệ An đã luôn đi đầu trong việc thực hiện quyền lực của Nhân dân và là một hình mẫu tiêu biểu cho sự ra đời, cũng như củng cố của chính quyền cách mạng.
Ngay sau khi cuộc cách mạng thành công, chính quyền cách mạng tại Nghệ An đã được củng cố vững chắc, với các Ủy ban nhân dân cách mạng được thành lập kịp thời và thực hiện quyền lực của Nhân dân trong mọi lĩnh vực, từ việc giải quyết nạn đói, xóa nạn mù chữ đến việc chuẩn bị cho cuộc kháng chiến chống Pháp sắp tới. Điều này cho thấy sự linh hoạt và khả năng tổ chức của chính quyền mới.
Trong suốt quá trình phát triển, Hội đồng nhân dân tỉnh Nghệ An đã chứng tỏ vai trò quan trọng của mình trong việc thực thi quyền lực nhà nước tại địa phương, ban hành các chủ trương chính sách và giám sát các cơ quan hành chính. HĐND tỉnh Nghệ An đã cùng với các chính quyền địa phương khác trên cả nước đóng góp to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thể hiện vai trò chủ động trong việc giải quyết các vấn đề của địa phương, từ phát triển kinh tế - xã hội, cải cách hành chính, đến bảo đảm an ninh trật tự, nâng cao đời sống Nhân dân.
Trong suốt gần 80 năm qua, từ giai đoạn kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ đến công cuộc đổi mới và hội nhập, HĐND tỉnh Nghệ An luôn giữ vững vai trò quan trọng trong việc quyết định các vấn đề trọng đại của tỉnh. Hội đồng nhân dân Nghệ An đã góp phần nâng cao chất lượng quản lý nhà nước, đồng thời tiếp tục phát huy mạnh mẽ vai trò giám sát và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của Nhân dân, là tiếng nói đại diện cho ý chí và nguyện vọng của cử tri.
Hệ thống chính quyền hiện nay tại Nghệ An, như các địa phương khác trong cả nước, tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ đại diện cho quyền lợi của Nhân dân, bảo vệ quyền tự do, bình đẳng và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho sự phát triển kinh tế - xã hội toàn diện. Bộ máy Hội đồng nhân dân cấp xã hiện nay cũng đặc biệt chú trọng đến việc tăng cường đối thoại trực tiếp với cử tri, lắng nghe ý kiến và nguyện vọng của Nhân dân một cách sâu sát, đảm bảo rằng mọi chính sách phát triển luôn gắn liền với lợi ích thiết thân của đại bộ phận dân cư, thể hiện tinh thần "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra".
*****
Nhìn lại chặng đường lịch sử 80 năm, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã mở ra một kỷ nguyên mới huy hoàng cho dân tộc Việt Nam, không chỉ trong việc giành độc lập, tự do mà còn trong việc xây dựng một chính quyền Nhân dân kiểu mới – một chính quyền thực sự thuộc về Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Chính quyền Nhân dân, bắt đầu từ những ngày đầu Cách mạng đã chứng tỏ vai trò quyết định trong việc bảo vệ quyền lợi và phát triển đất nước, vượt qua mọi khó khăn thử thách. Ngày nay, hệ thống chính quyền hai cấp, đặc biệt là vai trò của Hội đồng Nhân dân, vẫn tiếp tục là nền tảng vững chắc của Nhà nước Việt Nam, đảm bảo quyền lực thực sự thuộc về Nhân dân và phục vụ Nhân dân. Tại Nghệ An, như các địa phương khác trên khắp cả nước, Hội đồng Nhân dân các cấp luôn giữ vững vai trò của mình, không chỉ trong việc giám sát và thực thi quyền lực mà còn trong việc xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh với sự tham gia chủ động và tích cực của Nhân dân vào các quyết sách quan trọng của địa phương và đất nước. Hành trình xây dựng chính quyền Nhân dân tại Nghệ An, bắt đầu từ những năm 1945 đầy máu lửa và hào hùng, đã và đang tiếp tục, góp phần quan trọng vào công cuộc bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước trong thời kỳ hội nhập sâu rộng.
Tinh thần của Cách mạng Tháng Tám và chính quyền Nhân dân mãi mãi là kim chỉ nam soi sáng con đường phát triển của dân tộc Việt Nam.
